تحلیل و ارزیابی اثرات تعامل با اقتصاد جهانی بر صادرات بخش کشاورزی ایران

آثار و نتایج متفاوت (مثبت و منفی) حاصل از آزادسازی تجاری و تعامل با اقتصاد جهانی، سیاستگزاران و برنامه ریزان کشورها را بر آن داشته است تا از مدتها قبل از پیوستن به سازمان تجارت جهانی ‏‎ ‎، آثار و پیامدهای آن را مورد ارزیابی قرار دهند. فواید چنین نگرشی در آن است که از یک سو تصمیم گیری در خصوص چگونگی کاهش موانع مختلف تجاری از جمله تعرفه های موجود بر واردات و یارانه های پرداختی به تولید کنندگان داخلی فراهم شده و از سوی دیگر ممکن است راهکارهای مناسبی برای دسترسی کالاهای داخلی به بازارهای جهانی فراهم آورد. از این رو بررسی ابعاد اثرات آزادسازی تجاری قبل از اجرایی نمودن آن ضروری به نظر می رسد. با توجه به اهمیت موضوع و اهمیت بخش کشاورزی در سبد صادرات غیرنفتی کشور (در سال 1386 سهمی حدود 22 درصد)، آثار کاهش تعرفه که از الزامات الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی است، بر متغیرهای مهم بخش کشاورزی بر اساس طراحی یک الگوی تعادل عمومی قابل محاسبه برای ایران و به کارگیری ماتریس حسابداری اجتماعی سال 1380 در قالب دو سناریو، سناریوی حذف تدریجی تعرفه بر واردات بخش کشاورزی(10،30،50و100درصد) و سناریو یکسان سازی تعرفه بر واردات (معادل14درصد که بیشتر از میانگین تعرفه بخش کشاورزی سال 1380 است) مورد بررسی قرار گرفته است. در این روش وضعیت اقتصادی کشور برای یک سال پایه در چارچوب معادلات ریاضی شبیه سازی می شود و سپس واکنش سیستم اقتصادی به سیاست های اتخاذ شده در قالب سناریوهای مختلف مورد بررسی قرار می گیرد. معادلات الگو بصورت تفضیلی در فصل چهارم مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در سناریو کاهش تدریجی نرخ تعرفه وارداتی بخش کشاورزی به تدریج واردات افزایش، صادرات کاهش، اشتغال کاهش، عرضه کالاها افزایش و مصرف خانوار از کالاهای کشاورزی افزایش می یابد. در سناریو یکسان سازی نرخ تعرفه وارداتی بخش کشاورزی واردات کاهش، صادرات افزایش، اشتغال افزایش، عرضه کالاها کاهش و مصرف خانوار از کالاهای کشاورزی کاهش می یابد. با توجه به اطلاعات حاصله، در راستای توسعه صادرات بخش کشاورزی همگام با قوانین و مقررات سازمان تجارت جهانی یعنی کاهش تدریجی تعرفه ها، لازمست قدرت رقابتی صادراتی کالاهای کشاورزی در مقابل واردات آن از طریق ابزارهای گوناگون از قبیل کاهش قیمت تمام شده و رعایت استانداردهای بهداشتی و غذایی به منظور حفظ سهم از بازار جهانی در قالب بسته های سیاستی مناسب تدوین و اجرا گردد. از سوی دیگر به دلیل کاهش اشتغال در بخش کشاورزی لازمست راهکارهای مناسب جهت توسعه فرصتهای شغلی در بخش غیرزراعی به منظور جذب نیروی انسانی به کار گرفته شود.